Rodzina - inwestycja w przyszłość

Nie ulega wątpliwości, że rozszerzenie programu 500+ o wypłaty świadczeń na wszystkie dzieci pozytywnie wpłynie na sytuację materialną rodzin. Ostatnie trzy lata pokazały, że realizacja programu ograniczyła skalę ubóstwa w Polsce. Z danych przedstawionych pod koniec 2017 r. przez GUS wynika, że w 2016 r. skrajnie ubogich było 4,9 proc., a rok wcześniej 6,5 proc. Wśród rodzin z trojgiem i większą liczbą dzieci wskaźnik skrajnego ubóstwa zmniejszył się z ok. 17 proc. do 10 proc.

Badania pokazują, że poprawiła się sytuacja dzieci w wieku 0–17 lat oraz rodzin wielodzietnych, czyli małżeństw z trojgiem lub większą liczbą dzieci na utrzymaniu, także w gospodarstwach, w których osoby utrzymujące finansowo rodzinę posiadają wykształcenie co najwyżej gimnazjalne, zasadnicze zawodowe, wśród rolników, a także wśród mieszkańców wsi i małych miast, o liczbie ludności poniżej 20 tys.

„Władze publiczne przekonane o tym, że dobro rodziny stanowi wartość niezastąpioną i nieodzowną we wspólnocie obywateli, winny czynić wszystko co możliwe celem zabezpieczenia wszelkiej pomocy – gospodarczej, społecznej, pedagogicznej, politycznej, kulturalnej – niezbędnej do tego, ażeby rodziny mogły w sposób ludzki sprostać swoim odpowiedzialnym zadaniom".

W wielu przypadkach wypłata świadczeń wychowawczych tylko częściowo ułatwia życie rodzinom wielodzietnym. Dla wielu z nich to kropla w morzu potrzeb. ZDR w stanowisku z dnia 24 lutego 2019 r. podnosi kwestię zabezpieczenia potrzeb mieszkaniowych rodzin wielodzietnych. Kłopoty mieszkaniowe są często fundamentalną przeszkodą dla normalnego funkcjonowania rodzin. Dotyczy to kwestii związanych z bezpieczeństwem, takich jak ochrona rodziny w przypadku przejściowej lub trwałej utraty dochodów lub zapewnienie mieszkań dla rodzin wysoko wielodzietnych. Należy sobie zdać sprawę z faktu, że w miarę rozwoju rodziny zmieniają się jej potrzeby mieszkaniowe. Na poziomie krajowym należałoby zachęcać organy państwa do inicjowania, wspierania i pobudzania gmin i przedsiębiorców do tworzenia zasobu mieszkaniowego skierowanego dla dużych rodzin.

Problemy mieszkaniowe

„Kościół otwarcie i z mocą broni praw rodziny przed niedopuszczalnymi uzurpacjami ze strony społeczeństwa i państwa. W szczególności Ojcowie Synodu przypomnieli (...) prawo do mieszkania, pozwalającego na godziwe życie rodzinne".

W państwach Europy Zachodniej jest wiele przykładów na rozwiązywanie problemów mieszkaniowych dla rodzin. W Niemczech w lipcu 2018 r. wprowadzono zasiłek rodzinny, przyznający 12 tys. euro na każde dziecko. Zasiłek ma na celu wsparcie dla rodzin, pragnących kupić mieszkanie własnościowe lub dom. Koszt programu to aż 4 miliardy euro. Jeśli pracuje tylko jedno z rodziców, wtedy miasto „dopłaca na życie", zapewnia też mieszkanie.

Trzy lata temu rząd Viktora Orbana rozszerzył program dotacji mieszkaniowych CSOK (wprowadzony w lipcu 2015 r.). Dzięki temu węgierska rodzina z trojgiem dzieci nabywająca nowy dom (do 90 mkw.) może uzyskać 10 mln forintów (ok. 135 tys. zł) bezzwrotnej dotacji oraz niskooprocentowany kredyt ze stałą stawką 3 proc. (do 10 mln forintów). Państwo ma też ulżyć rodzinom w spłacaniu kredytów hipotecznych. Dotąd w razie narodzin trzeciego i każdego następnego dziecka przejmowało ono spłatę 1 mln forintów (prawie 13,5 tys. zł) z kredytu hipotecznego.

Na specjalny dodatek mieszkaniowy mogą też liczyć szwedzkie rodziny. Przyznanie dodatku i jego wysokość zależna jest od wielkości mieszkania, liczby osób w rodzinie i dochodów. W Szwecji rodzinę wielodzietną definiuje się jako posiadanie dwójki lub większej ilości dzieci. Świadczenie wynosi ok. 2600 zł miesięcznie na dziecko. Zasiłek teoretycznie przysługuje do 16. roku życia, jednak bywa przedłużany do 20. roku życia, jeśli dziecko nadal się uczy, mieszka z rodzicami i jest stanu wolnego.

Nadzieje na dopłaty

W Polsce sytuacja mieszkaniowa poprawiła się po 2000 r. Miało to związek z budową nowych mieszkań, remontami istniejącej substancji mieszkaniowej oraz procesami demograficznymi ograniczającymi zapotrzebowanie na nowe mieszkania. Zgodnie z danymi GUS zwiększyła się w Polsce liczba mieszkań na 1000 mieszkańców (z 371 w 2016 r. do 376 w 2017 r.) i przeciętna powierzchnia użytkowa mieszkania na osobę (z 27,4 w 2016 r. do 27,8 w 2017 r.), nieznacznie zmalała natomiast przeciętna liczba osób przypadająca na mieszkanie.

Nadal jednak sytuacja nie jest zadowalająca i ma decydujący wpływ na decyzje o założeniu rodziny. Wskaźnik liczby mieszkań na 1000 mieszkańców w Polsce kształtuje się na poziomie 363, podczas gdy średnia dla 28 krajów UE wynosi ok. 480 na 1000 mieszkańców, zaś dla 15 krajów Unii Europejskiej, które jako pierwsze do niej przystąpiły – ok. 500 lokali na 1000 mieszkańców.

Realizowany w Polsce program „Mieszkanie dla młodych" nie rozwiązał problemów rodzin. Na razie nie wiadomo też, w jaki sposób projekt Mieszkanie+ wpłynie na tę sytuację. W 2020 r. rząd chce przeznaczyć na dopłaty już 800 mln zł, w 2021 r. – 1,2 mld zł, w 2022 r. – 1,6 mld zł, a od 2023 r. do 2027 r. ma to być aż 2 mld zł rocznie. Dopłaty otrzymają rodziny z dziećmi, ludzie młodzi, osoby niepełnosprawne i seniorzy. W przypadku rodzin wielodzietnych ustawa przewiduje, że im liczniejsze będzie gospodarstwo domowe, tym dopłaty mogą być wyższe.

Wykorzystać szansę

Podnosząc postulaty rodzin wielodzietnych, chcemy rozpocząć dyskusję na temat, który determinuje decyzje o założeniu rodzin, bez których państwo nie będzie w stanie prawidłowo funkcjonować. I tym samym zaprzepaści swoją szansę na rozwój w przyszłości.

Autorka tekstu: Joanna Krupska (dla Rzeczypospolitej)

*Cytaty pochodzą z adhortacji apostolskiej Ojca Świętego Jana Pawła II do biskupów, kapłanów, wiernych całego Kościoła katolickiego o zadaniach rodziny chrześcijańskiej w świecie współczesnym