Okiem prawnika: Informacja publiczna – kogo i o co możemy pytać?

Kiedy informacja jest informacją publiczną?
Zgodnie z ustawą o dostępie do informacji publicznej1, informacją publiczną jest każda wiadomość o sprawach publicznych. Co to oznacza w praktyce?
Art. 61 Konstytucji, wskazuje, iż oceniając, czy dane wiadomości stanowią informacje publiczne, należy odpowiedzieć sobie na pytanie - czy dotyczą one działalności organów władzy publicznej lub osób pełniących funkcje publiczne? Zatem muszą dotyczyć tych działań, które służą wykonaniu zadań, celów publicznych, których wykonanie zostało powierzone danemu podmiotowi.
W praktyce, zasadniczo interesuje nas wydatkowanie publicznych pieniędzy i sposobu realizacji publicznych zadań. I o to możemy pytać! Jeśli chcemy wiedzieć ile kosztuje usługa zamówiona przez gminę, pytajmy! Każdy bowiem podmiot składając swoją ofertę w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego musi liczyć się z zasadą jawności (tylko bowiem informacje będące tajemnicą przedsiębiorstwa nie mogą zostać ujawnione).

Komu prawo to przysługuje?
Każdemu! W orzecznictwie sądów administracyjnych przyjęto, że na podstawie ustawy o dostępie do informacji publicznej pojęcie „każdy”, bo takim posługuje się ustawodawca, oznacza zarówno osoby fizyczne i prawne, jak i jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej.

Jak zapytać?
Przepisy nie wprowadzają żadnej formy złożenia wniosku, zatem można złożyć go ustnie, pisemnie, a nawet mailowo.

Ile trzeba czekać?
Prawo do informacji publicznej obejmuje uprawnienie do niezwłocznego uzyskania informacji. Jeśli dane, o które pytamy dostępne są na stronie internetowej urzędu, w biuletynie informacji publicznej, czy miejscu publicznie dostępnym np. w urzędzie, powinniśmy zostać tam skierowani. Dane w ten sposób podawane to np. informacje w zakresie prowadzonych przez gminę przetargów na zakup towarów, usług czy robót budowlanych.
Jeśli informacja nie została w ten sposób upubliczniona, na odpowiedź na nasze pytanie ustawa przewiduje termin 14 dni. Jeśli podmiot obowiązany do udzielenia informacji nie może dochować tego terminu, powiadamia nas o powodach opóźnienia oraz o terminie, w jakim informację udostępni, ale nie może być on dłuższy niż 2 miesiące od dnia złożenia wniosku.

W jaki sposób dane zostaną udostępnione?
Udostępnianie następuje w sposób i w formie zgodnych z naszym wnioskiem. Odstępstwem od tej zasady będzie jedynie sytuacja, w której środki techniczne, którymi dysponuje podmiot obowiązany do udostępnienia, uniemożliwiają przekazanie informacji w sposób i w formie określonych we wniosku. W takiej sytuacji powinniśmy zostać poinformowani o przyczynach braku możliwości udostępnienia informacji zgodnie z wnioskiem wraz ze wskazaniem, w jaki sposób lub w jakiej formie informacja może być udostępniona niezwłocznie.

Czy musimy płacić?
Udostępnienie informacji publicznej ma charakter nieodpłatny. Jakkolwiek, w sytuacji gdy podmiot zobowiązany do przekazania danych musi ponieść dodatkowe koszty związane ze wskazanym we wniosku sposobem ich udostępnienia lub koniecznością zmiany posiadanych informacji na formę wskazaną we wniosku (np. wydrukować bądź skopiować bardzo duża ilość dokumentacji), może pobrać od nas opłatę odpowiadającą poniesionym kosztom.

Czy można pytać o wszystko?
Prawo do informacji publicznej jest ograniczenie ze względu na ochronę wolności i praw osób fizycznych (prywatność), podmiotów gospodarczych (tajemnica przedsiębiorstwa), ochronę porządku publicznego, bezpieczeństwa czy ważnego interesu gospodarczego państwa.
W takiej sytuacji, podmiot do którego skierowaliśmy wniosek, musi wydać decyzję administracyjną odmawiającą udzielenia informacji z podaniem uzasadnienia. Jeśli nie zgadzamy się z takim rozstrzygnięciem, w terminie 14 dni od dnia otrzymania decyzji służy nam odwołanie do organu wyższego stopnia. Decyzja odmowna musi zawierać pouczenie do kogo składa się odwołanie.
Natomiast kiedy adresat wniosku odmawia udostępnienia informacji publicznej z powodu nieposiadania żądanej informacji, nie wydaje decyzji, lecz informuje o tym wnioskodawcę.
Podmiot do którego wnioskowaliśmy nie odpowiada, co dalej?
Gdy podmiot obowiązany do udzielania informacji nie przekazał nam żadnej odpowiedzi w terminie 14 dni, możemy złożyć skargę na jego bezczynność do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego.

Pytajmy, sprawy publiczne to przecież nasze sprawy!

Autor: Karolina Szlachetka