23 września 2021 r.
Warszawa, 21 września 2021 r.
Szanowny Pan
Mateusz Morawiecki
Prezes Rady Ministrów
Szanowna Pani
Marlena Maląg
Minister Rodziny i Polityki Społecznej
Stanowisko
Działając w imieniu Związku Dużych Rodzin „Trzy Plus” z satysfakcją odnotowaliśmy, że szereg zgłaszanych od kilku lat przez środowisko rodzin wielodzietnych postulatów zostało uwzględnionych w założeniach programu Nowy Polski Ład. Od początku naszej działalności stoimy na stanowisku, że wszelkie programy ekonomiczne i społeczne na tyle można nazwać przyszłościowymi i rozwojowymi, na ile zakładają one przeciwdziałanie obecnemu kryzysowi demograficznemu, a w związku z tym zawierają rozwiązania pronatalistyczne. Jeśli nie będzie się uwzględniać tej dalekosiężnej perspektywy, wszelkie korekty rozwiązań ekonomicznych będą jedynie działaniem doraźnym.
Po zapoznaniu się z projektami ustawy o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz niektórych innych ustaw oraz ustawy o gwarantowanym kredycie mieszkaniowym oraz o spłatach tego kredytu dokonywanych w związku z powiększeniem gospodarstwa domowego przedstawiamy poniżej nasze stanowisko odnoszące się do projektowanych rozwiązań z perspektywy dużych rodzin.
W dostępnym projekcie ustawy o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz niektórych innych ustaw nie jest rozwiązany problem skokowego wzrostu korzyści związanych ze wspólnym rozliczaniem rodzica samotnie wychowującego dzieci z dzieckiem lub dziećmi. Pozostawienie przepisów w proponowanych kształcie spowoduje, że dwoje małżonków, którzy wychowują dwoje dzieci, będzie mogło skorzystać z kwoty wolnej od podatku niższej o 60 000 PLN niż gdyby każdy z rodziców rozliczył się z jednym z dzieci jako osoba samotnie wychowująca dziecko (a dodatkowe korzyści mogą się pojawić, jeśli wspomniane małżeństwo osiąga wysokie dochody). Już istniejące rozwiązania dyskryminują formalnie zawarte małżeństwa, a proponowane zmiany stanowią bardzo silne wzmocnienie bodźców zniechęcających do formalizacji związków i zachęcających do rozwiązania małżeństw. Stoi to w sprzeczności nie tylko z deklarowaną polityką wspierania rodzin, ale stanowić może także impuls ograniczający dzietność.
Program Nowy Polski Ład powinien gwarantować mocne wsparcie systemowe dla małżeństwa realizując konstytucyjną dyrektywę ochrony małżeństwa i rodziny. Proponowane rozwiązania powinny zachęcać do zawierania i trwałości małżeństwa. Małżeństwo powinno się mówiąc kolokwialnie „opłacać” z punktu widzenia podatkowego. Czy mówiąc inaczej nie być dyskryminowane albo karane niekorzystnymi konsekwencjami podatkowymi. Mamy przed oczami przykład z naszej najnowszej historii – wprowadzenie skądinąd słusznego rozwiązania dającego możliwość wspólnego rozliczania się samotnych rodziców z ich dziećmi spowodowało w latach 2003-2005 wzrost liczby rozwodów o ponad 47%.
Optymalnym rozwiązaniem wskazanego problemu wydaje się wprowadzenie ilorazu rodzinnego (który przy odpowiednio skalkulowanych współczynnikach dla kolejnych dzieci nie musiałby być rozwiązaniem kosztownym). Przy projektowaniu współczynników dla kolejnych dzieci powinien przy tym zostać zachowany mechanizm progresywnego wzrostu kwoty wolnej od podatku na trzecie, czwarte i każde kolejne dziecko analogicznie do rozwiązania zastosowanego w obowiązującej uldze podatkowej. Rozwiązanie to pozwoliłoby zrównać – z punktu widzenia podatkowego – wszystkie dzieci, bez rozróżnienia, czy wychowywane są w rodzinach pełnych czy niepełnych, a odpowiedni schemat współczynnika ilorazu rodzinnego pozwoli na sprawiedliwe uwzględnienie sytuacji rodzin wysokowielodzietnych.
Proponowane rozwiązanie gwarantowałoby sprawiedliwe dostrzeżenie przez system fiskalny specyfiki dużej rodziny. Jest niezmiernie istotne, aby w ostatecznych rozwiązaniach prawnych i finansowych zarówno ulgi i korzyści podatkowe jak i zwiększone obciążenia fiskalne były proporcjonalne do liczby dzieci w rodzinie. Nie możemy pozwolić na pominięcie tej oczywistej dla dużych rodzin rzeczywistości, że w dużej rodzinie koszty utrzymania mnożą się przez liczbę dzieci, a dochody rodziny się przez nią dzielą. Rodzic sześciorga dzieci zarabiający np. 10.000 zł ma do dyspozycji tylko 1.250 zł na osobę. Obciążenia fiskalne takiej rodziny powinny być proporcjonalne do tej kwoty 1.250 zł, a nie 10.000 zł. Konieczne są rozwiązania gwarantujące zachowanie właściwej proporcji.
Jeżeli – z różnych względów – nie jest obecnie możliwe wprowadzenie ilorazu w pełnym zakresie, być może warte rozważenia jest jego wprowadzenie w odniesieniu do rodzin wielodzietnych, np. 4+. W takim wypadku możliwość uwzględnienia dziecka w rozliczeniu pojawiłaby się dla dziecka czwartego i kolejnych. Rozwiązanie takie mogłoby stanowić alternatywę dla – mogącego budzić pewne wątpliwości formalne – całkowitego zwolnienia rodzin 4+ z opodatkowania.
Poważne wątpliwości budzi w nas także zaprezentowany projekt ustawy o gwarantowanym kredycie mieszkaniowym oraz o spłatach tego kredytu dokonywanych w związku z powiększeniem gospodarstwa domowego. W miejsce dyskutowanych wcześniej, szerokich rozwiązań, w obecnym projekcie pozostały wyłącznie elementy związane z kredytami hipotecznymi. Pragniemy zwrócić uwagę, że projekt eliminuje ze wsparcia bardzo szeroką grupę rodzin, w tym wiele rodzin wielodzietnych. Część rodzin nie ma bowiem możliwości uzyskania kredytu (np. ze względu na historię kredytową), część nie chce z takiego rozwiązania korzystać, część natomiast chciałaby uzyskane środki wykorzystać na inne cele mieszkaniowe, np. wkład do spółdzielni mieszkaniowej. Wskazanie, że wsparcie mogą uzyskać tylko osoby, które zaciągnęły kredyt hipoteczny, wydaje się także zbyt jednoznacznym promowaniem tego produktu, co nie wydaje się uzasadnione w kontekście rozwiązywanego problemu. Proponowane w ustawie rozwiązania w zakresie zwiększenia dostępności kredytów hipotecznych poprzez gwarancje wkładu własnego wydają się rozwiązaniem bardzo dobrym. W uzupełnieniu tego rozwiązania proponujemy rozważyć wprowadzenie (w osobnej ustawie) „bonu mieszkaniowego”, zorientowanego zdecydowanie pronatalistycznie, ale dającego szersze możliwości wykorzystania wsparcia finansowego. W systemie takim wsparciem objęte byłyby rodziny, w których pojawiłoby się kolejne dziecko. Ustalona z góry kwota wsparcia mogłaby być jednak wykorzystana na różne cele. Przy czym katalog możliwych celów zależałby od krotności urodzenia – im więcej dzieci w rodzinie, tym byłby on szerszy. W takim rozwiązaniu możliwe byłoby np. wsparcie największych rodzin także np. w remoncie posiadanego miejsca zamieszkania, co dla wielu tego typu rodzin stanowiłoby najbardziej pożądaną formę wsparcia.
W obydwu wymienionych obszarach jesteśmy gotowi przedstawić propozycje konkretnych rozwiązań. Wyrażamy też nadzieję, że jako wiodąca organizacja rodzinna w Polsce będziemy mieli możliwość wsparcia swym doświadczeniem i wiedzą, zespoły pracujące nad konkretnymi projektami ustaw wprowadzających w życie zasady Nowego Polskiego Ładu.
Radosław Waszkiewicz, Prezes Zarządu
Joanna Krupska, Przewodnicząca Rady Krajowej
Zobacz również:
Nie masz jeszcze hasła albo nie pamiętasz?
Dołącz do ZDR